Kishotenketsu: Nghệ thuật kể chuyện độc đáo trong văn học và phim ảnh 27/11/2024

Kishotenketsu (起承転結) là một cấu trúc kể chuyện truyền thống trong văn học và nghệ thuật Nhật Bản, ý nghĩa của nó là:

Ki (Khởi đầu): Giới thiệu bối cảnh, nhân vật và tình huống ban đầu.

Sho (Phát triển): Xây dựng câu chuyện, mở rộng tình tiết.

Ten (Chuyển biến): Xoay chuyển bất ngờ, thường mang tính sáng tạo, bất ngờ hoặc trừu tượng.

Ketsu (Kết thúc): Kết nối mọi yếu tố, tạo ra một cái kết logic và thỏa mãn, hoặc không.

Không giống cấu trúc phương Tây (bao gồm mâu thuẫn và cao trào), Kishotenketsu không nhất thiết phải có xung đột mà có thể tập trung vào sự chuyển biến tự nhiên của câu chuyện.

Tác dụng của Kishotenketsu

Mang đến sự mới lạ: Với cách kể chuyện không dựa trên xung đột, Kishotenketsu tạo nên cảm giác nhẹ nhàng, sâu lắng và bất ngờ.

Không dễ bị lê thê: Thích hợp cho việc xây dựng các câu chuyện ngắn gọn, súc tích.

Tăng tư duy sáng tạo: Đặc biệt là phần Ten, giúp người viết khám phá cách dẫn dắt, khai thác nhiều ý tưởng độc đáo.

Cảm giác thư thái: Thích hợp với các tác phẩm mang tính đời thường, triết lý hoặc sâu lắng.

Kishotenketsu phù hợp với thể loại nào?

Truyện ngắn, tiểu thuyết ngắn. Những tác phẩm thiên về nghệ thuật, đời thường hoặc có chiều sâu tâm lý. Đặc biệt với các câu chuyện đời thường mang tính hài hước hoặc phiêu lưu nhẹ nhàng. 

Ví dụ: “My Neighbor Totoro” (Hàng xóm tôi là Totoro) của Studio Ghibli là minh chứng rõ rệt cho cấu trúc Kishotenketsu. Bộ phim nhẹ nhàng, không có phản diện rõ ràng nhưng vẫn cuốn hút.

Điểm mạnh và điểm yếu của Kishotenketsu

Điểm mạnh:

Khác biệt: Thu hút độc giả/khán giả mới nhờ sự mới lạ trong cách kể chuyện.

Sáng tạo: Không bị giới hạn bởi cấu trúc xung đột.

Sâu lắng: Mang tính nghệ thuật cao, dễ tạo ấn tượng lâu dài.

Điểm yếu:

Không gay cấn: Nếu cần cao trào hoặc mâu thuẫn mạnh, Kishotenketsu không phải lựa chọn tối ưu dành cho bạn.

Tệp khán giả: Một số người có thể cảm thấy không hài lòng và đánh giá câu chuyện thiếu điểm nhấn, kịch tính.

Tác giả: Đòi hỏi sự tinh tế của tác giả trong cách xử lý cốt truyện, đặc biệt là phần Ten.

Những điều cần chú ý khi viết theo Kishotenketsu

Ki (rõ ràng, dễ hiểu): Giới thiệu bối cảnh mạch lạc, chân thực và dễ tiếp cận.

Shō (tự nhiên, không vội vàng): Để câu chuyện có sự liền mạch và nhịp điệu ổn định.

Ten (bất ngờ và sáng tạo): Nhưng vẫn cần liên kết với toàn bộ cốt truyện, tránh lạc quẻ.

Ketsu (logic, thỏa mãn): Đừng bỏ lửng, gây khó hiểu hoặc làm cho người đọc hụt hẫng.

Mẹo áp dụng Kishotenketsu vào sáng tác

Bắt đầu đơn giản: Chọn một tình huống đời thường hoặc cảm xúc làm điểm khởi đầu.

Chuyển biến sáng tạo (Ten): Hãy thử suy nghĩ về một cú xoay bất ngờ nhưng không gây gượng ép.

Kết thúc đủ đầy (Ketsu): Dù bất ngờ, cái kết vẫn cần gợi cảm giác trọn vẹn.

Thử nghiệm với oneshot: Điều này giúp bạn làm quen với cấu trúc trước khi áp dụng vào dự án lớn.

Ứng dụng Kishotenketsu vào sáng tác hiệu quả nhất

Lập dàn ý theo cấu trúc 4 phần: Ghi rõ mục tiêu của từng phần (bối cảnh, phát triển, chuyển biến, kết thúc).

Nghiên cứu các tác phẩm mẫu: Đọc các truyện ngắn Nhật Bản, phim của Studio Ghibli hoặc truyện tranh slice-of-life để lấy cảm hứng. Kể cả Dragon Ball hay One Punch Man thì vẫn sẽ có những yếu tố nhỏ mà bạn có thể ứng dụng.

Tập trung vào cảm xúc và triết lý hơn là hành động: Điều này rõ ràng là phù hợp với tinh thần của Kishotenketsu.

Ví dụ tác phẩm sử dụng Kishotenketsu

My Neighbor Totoro: Chuyển biến xảy ra khi các nhân vật khám phá thế giới kỳ diệu xung quanh Totoro.

Yotsuba&!: Một chuỗi các câu chuyện đời thường với các chuyển biến nhỏ nhưng bất ngờ.

Thơ Haiku: Một bài haiku truyền thống thường có 3 dòng tương ứng với Ki, Shō, và Ten, với Ketsu là ấn tượng cuối cùng mà bài thơ để lại.

Kết luận: Kishotenketsu - Một phương pháp sáng tạo vượt thời gian

Kishotenketsu mang đến cách tiếp cận độc đáo trong nghệ thuật kể chuyện. Không dựa trên xung đột, nó tập trung vào cảm xúc và sự bất ngờ nhẹ nhàng, phù hợp với nhiều thể loại sáng tác. Dù có một số giới hạn nhưng việc áp dụng Kishotenketsu vẫn có thể làm nổi bật cá tính sáng tạo của bạn. Hãy thử nghiệm và khám phá tiềm năng của cấu trúc này trong các câu chuyện tiếp theo!